fShare

Tweet

The Moken (also spelled as Mawken or Morgan (ဆလုံ) are widely known as Sea Gypsies or the Sea Nomads of the Myeik Archipelago, natives of of approximately 800 islands in the Myanmar and Thailand seas. The Moken speak the Moken language, a distinct Austronesian language. Moken (Sea Gypsies)

The Moken people are the priceless natives of the Myeik Archipalego. Their culture and honesty are unrivalled. They roam around the sea to make a living. They are exceptionally good at swimming and diving, hence their nicknames being "Sea Gypsies" or "Men of the Sea". They are also known as "Salone" by the Burmese people. They roam around the sea effortlessly using their family boat that is built using wood and bamboo. The boat is basically a home to them as they live and have their meals on it. Aboard the boat, they also carry their dogs who are their best friends and partners. Nowadays, the Moken people can be found living in small groups on islands in Myeik and Kawthaung of Tanintharyi Region in Myanmar.

Survival
The Moken people make a living by catching fish, extracting pearls from abalones and trading goods that they have gathered. They usually sail along the coasts from island to island and settle on one temporarily. Their boats are made out of lightweight wood and are quite useful for voyages. Their belongings, food, dogs, cats and chickens are also carried along on the boats. During winter and summer, the Moken people make a living in the sea and during the rainy season when the weather is bad, they would take shelter in bamboo huts or caves on islands. They are quite good at avoiding the dangers of the sea just as their nickname "Sea Gypsies" indicate.

Even when the weather is violent, they can travel back to the islands they are currently settled on in a short time. The diving abilities of the Moken people are very impressive. They can dive to the ocean floor and stay underwater for at least an hour without the need for oxygen. They can dive for a very long periods multiple times per day. They would then gather goods from the sea to be sell them later.

Beliefs and Culture
The Moken people usually don't live together in a community with other people of different nationalities or tribes as their way of life is quite different from that of the city and other people. They faithfully respect and perserve their way of life and their own religious beliefs. There are two types of Nat (Spirit) worships; Holy Nat and Evil Nat. The Nat Saya (Spiritual Mediums) are of a huge importance to the Moken people. Not only during festivals but also when someone is sick or has passed away, the Moken people would listen to the words of the Nat Saya and offer rice, grains, alcohol, honey, betel, duck blood, chicken, dolphin, sea turtle or anything else that they were told to the Nats. They would play music and sing around the bonfire during festivals. A type of the drum they use is made out of lizard leather. The Moken people are naturally talented in music.

Spoken Languages
There are four types of spoken languages used by the Moken people; "Lawta", "Lbi", "Jait" and "Dung". Among them "Dung" is considered to be the main or the original spoken language according to Walter Grainge White in a book called "The Sea Gypsies of Malaya". Concerning with the spoken language of the Moken people, there are two different expert opinions. The first expert opinion indicates that the Moken people are related to Malaysians because there are Malaysian phrases in the spoken language that the Moken people use. The second expert opinion suggests that the Moken people are related to Mon-Khmer people. It was due to the possibility that the Moken people might've come into Myanmar along with the Mon people from Thailand or the spoken language of the Moken people being very similar to that of the Mon-Khmer people.

Written Language
The Moken people don't have their own written language. Insted, the current Moken written language was created by various people throughout history using English alphabets and Pwo Karen language.

The Moken people are only passionate about roaming around the sea and catching fish rather than learning the written language, hence the undeveloped Moken written language. Among the four spoken languages of the Moken, the people who communicates with the Malaysians use "Lawta", the people who lives on Lanbi Island use "Jait", the people who lives in Myeik uses "Dung" and the people who lives in Kawthaung uses "Lbi".

The Birth of a Moken person
According to records from 1964, the Moken people usually takes the babies who were born just seconds ago and dip them in the water for two seconds and repeat it three times. Their belief was that it makes the newborn babies to be good at swimming and to not fear water. Because of the belief, some newborn babies passed away in a matter of seconds or minutes after their birth. That was but a thing of the past and now the Moken people have abandoned that belief, the newborn babies were no longer dipped in the water. Instead, the Moken babies are now born in the care of the Moken women or trained nurses.

Healthcare
The Moken people depended on the Nat Saya in whatever they do. Whenever someone is sick, they mostly assumed that they were captured by the Nats according to their beliefs. Therefore, the discussions were made with the Nat Saya to make an offering to the Nats for the person to be cured. Nowadays, the Moken people are adapting to the modern lifestyle. They would now take the sick person to the doctor or the clinic, but there are still some people who can't abandon the belief and continued to rely on the Nat Saya. The most common causes for sickness among the Moken people are flu and malnutrition.

Clothing
In the past, the Moken people did not wear clothes until they are 5 or 6 years old. The women wore appropriate clothing according to their culture but after they were married, some tends to not wear anything for the torso. Nowadays, most of the women except the elderly are wearing appropriate clothing securely. The Moken men wore longyi or shorts and nothing for the torso in the past but they barely got sick as they are quite tough. Nowadays, they are staring to wear something for the torso. The Moken people's skin colour seem to have a brown tan which may have been caused by livng near the sea. The Moken people are now adapting the modern lifestyle as they are now getting new clothes from Thailand and they are now wearing them in a neat and tidy manner unlike in the past.

Food
The Moken people never settle in one place and they are the type of people to go to wherever the water is clearer and the grass is greener. They mainly eat seafood as that's what they mainly get as they always enjoy being in the sea. They also eat the bats that can be found in caves in rocky parts of the sea after hitting them down with a long stick and cooking them.

It is very unlikely for Moken people to get diabetes as they barely use and consume cooking oil. They are also very skilled at extracting honey. They would hit the beehive with a burning stick and collect the honey. They would also consume fresh beeswax and newborn bees immediately after extraction. After gathering and cooking food, Moken families tend to enjoy their meals together on their family boat.

Work
The Moken people work together in unity. They would cut down trees in the forest with their combined strength, build boats together using the wood and carry the newly built boat to the shore together in a very systematic way. They would also build boats using the branches from the palm trees near the shore without using a single nail. Those boats are surprisingly sturdy with no water leakage. The Moken people are usually not afraid of strong winds and waves as they are skilled but they would hide in a safe place inland if it becomes too much.

Most of the work the Moken people do are related to the sea and usually require some sort of extraction. They are skillful at whatever they do and even the young kids can catch fish using a spear. Nowadays, the Moken people are starting to rely on modern diving equipment such as goggles and oxygen tanks for jobs that require diving.

Marriage
The Moken people would worship the Nat Saya and Nats if a baby is born, if someone passed away and also for marriage. It is a tradition for the Moken to do an offering at the wedding to the Nat Saya and Nats for the couple to become officially married. The Moken people marry quite early by the time they are 17 or 18 years old. If a Moken man loves a Moken woman, he has to go ask for her from her parents. When asking for the woman, the man, both of the woman's parents, the group chief needs to be present. Only after the agreement, the wedding date can be set and the discussion with the Nat Saya can be had.

On the day of the wedding, everyone in the group will help prepare for the wedding without doing any personal tasks. At 9 a.m., the Nat Saya will arrive holding a flute-like instrument. 

The weddings are usually celebrated on the shores and by the time the Nat Saya arrives, the food for the offering to the Nats should be ready. The Nat Saya will invite the Moken traditional Nat by holding his hands up and down and playing the flute. Then, the groom and the bride are to join hands and the Nat Saya will cover the joined hands with his palms. They will then say the oath and raise up their joined hands to the traditional Nat and promise that they will live by the oath. The wedding usually takes about an hour.

The Moken people only marry once throughout their lifetime and they do not tolerate cheating. Those who got caught cheating are exiled from the group forever. As they usually stay in groups, they are extremely scared of such punishment. The married couples usually recieve a traditional boat, a fishing net and some fishing equipments, meaning that the couple should work and eat together from now on. However, that does not mean the couple should leave the group and they are still allowed to stay in the group.

Traditional Nat Festivals
During the traditional Nat festivals, the Nat Saya would make an offering to the Nat and then he would start shaking, indicating that he has been supposedly possessed by the Nat and soon, he would start drinking alcohol and feast upon the prepared food. Then, he would start dancing in a trembling manner and the audience would follow. The possession would take only half an hour and when the Nat leaves his body, the Nat Saya would stop doing all the shaking and trembling actions.

Ghost Festival
The Ghost festival is none other than a festival to feed the dead. According to Moken beliefs, some of the dead would reach somewhere good while the others became ghosts. As they don't want the ghosts to be suffering and starving from hunger, they would go to the graves to invite ghosts to feed them. It is usual for the Moken people to bury the dead on one island. It is a custom for them to celebrate the festival once a year in January together with the traditonal Nat festival where the Nat Saya dances in a trembling manner and everybody follows.

Fixing the Moken Traditional Boat
The Moken people usually fixes their boats once a year. They would get the boats on the shore and burn off the area aroud the torn holes of the boat using a torch and fixes the area afterwards. No matter how huge the boat is, it usually takes at most five days for a boat to be fixed at most as they work together.

The Moken people become skilled at anything that is related to water by the age of 10 whether they are a boy or a girl. By then, the kids would easily be able to dive into the sea with a spear and catch a fish.

No matter the age or gender, the Moken people are always working. They enjoy freedom and like to do many types of work. They mostly hold a spear and catch the fish in the rocky parts of the shore. In the past, the Moken people barely used fishing nets but now the use of fishing nets are becoming more common. They would be faced with price discrimanition when selling their goods years ago but now, they are getting the price they deserve. By looking at the Moken people playing cards while listening to the radio, the Moken wearing bright gold necklaces and the Moken kids playing "Chinlone" and relaxing, the lives of the Moken people has definitely improved.

*Credits to the original author from Moken Sea Gypsies Community on Facebook.

Visit this website if you wish to contribute to the perservation of the Moken way of life: projectmoken.com

 _______________________________________________________________________________________________

ဆလုံ လူမျိုး သည် မြိတ် ကျွန်းစု ၏ အဖိုး မဖြတ် နိုင်သော ပြယုဒ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ သူတို့ ၏ ဓလေ့ စရိုက်၊ ရိုးသား ဖြောင့်မတ်မှု ကို တုနှိုင်းရန် အရာ မရှိပါ။ထို့ကြောင့် ၎င်း လူမျိုးတို့မှာ လူသိများ ထင်ရှား နေခြင်း ဖြစ်သည်။ ဆလုံ လူမျိုး တို့သည် ပင်လယ် ပြင် တစ်ခွင် ဝမ်းစာ အတွက် လှည့်လည် ကျက်စား ကြသည်။ ရေကူး၊ ရေငုပ်ရာ တွင် ကျွမ်းကျင် သည်။ ထို့ကြောင့် Sea Gypsy or Men of the Sea အဖြစ် အမည် တွင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ကို “မော်ကင်း” Mawken “ မိုကန်း” Moken (ထိုင်း အခေါ်) ဟု လည်း ခေါ်ကြ ပါသည်။ ပင်လယ်ထဲမှာ ပေါ့ပေါ့ ပါးပါး သစ်၊ ၀ါး၊ ရင်ကမ်း သား တို့နှင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက် ထားသည့် ရိုးရာ လှေ ကို အိမ်လို သဘောထား ပြီး မိသားစု ကြီး တစ်ခု လုံး နေကြ၊ ထိုင်ကြ၊ ချက်ပြုတ် စားသောက် ကြရုံ သာမက သူတို့ ဘဝ ၏ အဖော်မွန် ဟု ခေါ်သော ခွေးများကိုလည်း တစ်ပါတည်း သယ်ဆောင် သွားကြ ပါသည်။ ယနေ့ အခါ ဆလုံ လူမျိုးများ ကို မြန်မာ နိုင်ငံ တောင်ဘက် စွန်း တနင်္သာရီ တိုင်း ဒေသကြီး ရှိ မြိတ်ခရိုင် နှင့် ကော့သောင်း ခရိုင် အတွင် းရှိ ကျွန်းများ တွင် လူနည်းစု အဖြစ် သီးခြား နေထိုင် ကြသည်။ မြိတ် ခရိုင် နှင့် ကော့ သောင်း ခရိုင် အတွင်း ဆလုံ တိုင်းရင်းသား များ နေထိုင် ကြသော မြို့နယ် နှင့် ကျွန်း များမှာမြိတ်မြို့နယ် ၊ ကျွန်းစု မြို့နယ် ၊ ပုလော မြို့နယ် ၊တနင်္သာရီ မြို့နယ် ၊ ကော့သောင်း မြို့နယ် ၊ ဘုတ်ပြင်း မြိ့နယ် ၊ ဒုန်း ကျွန်း ( Done Island ) ၊ ဇာဒက်ကြီး ကျွန်း ၊ လန်းပိ ကျွန်း ( Lumpi Island ) ၊ မကြုံ ကလက် ကျေးရွာနှင့် ညောင်ဝိကျေးရွာ တို့ ဖြစ်ကြ သည်။

အသက်မွေး ဝမ်းကြောင်း
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ လူမျိုးများ သည် စိုက်ပျိုး ရေး၊ မွေးမြူရေး တို့ဖြင့် အသက် မမွေး ရေ လုပ်ငန်း၊ ပုလဲ ငုပ်ခြင်း လုပ်ငန်း တို့ဖြင့် အသက် မွေးကြသည်။ ပင်လယ် ကမ်းခြေ တစ်လျှောက် လှေလှော် ခတ်ရင်း တစ်ကျွန်း မှ တစ်ကျွန်း ကူးကာ နေထိုင် လေ့ ရှိသည်။ လှေလေး များကို ပေါ့ပါး သော သစ်လုံး များဖြင့် ထွင်းယူ ကြသည်။ ၎င်း လှေများ မှာ ပင်လယ် ခရီး အတွက် အဆင် ပြေ အသုံးဝင် လှသည်။ အသုံး အဆောင်များ၊ အစာ ရေစာများ၊ ခွေး၊ ကြောင်၊ ကြက်များ ကိုလည်း တစ်ပါ တည်း လှေနှင့် အတူ တင်ယူ လာလေ့ ရှိကြ သည်။ ဆောင်း၊ နွေရာသီ များ တွင် ငါးဖမ်း ခြင်း၊ ရေထွက် ပစ္စည်း ရောင်းဝယ်ခြင်း တို့ဖြင့် အသက် မွေးကြ ပြီး မိုးရာသီ ရာသီဥတု ဆိုးဝါး သည့် အခါ နီးစပ်ရာ ကျွန်းပေါ် တွင် ၀ါးခြေ တိုင် ရှည်တဲ များ ဖြင့် လည်းကောင်း၊ ဂူများရှာ ၍ လည်းကောင်း နေထိုင်လေ့ ရှိသည်။Sea Gypsy ဟူသော အမည် နှင့် လိုက်လျော ညီထွေ စွာ ပင် သဘာဝ ပင်လယ် ဘေး အန ္တရာယ် ကိုလည်း ရှောင်တိမ်း တတ်ကြ သည်။

ရာသီဥတု ဆိုးဝါးစဉ် တောင်မှ မိမိနေ ထိုင်ရာ ကျွန်းဆီ အမြန်ဆုံး ပြန်ရောက်အောင် သွားနိုင် ကြသည်။ ဆလုံ လူမျိုး တို့၏ ရေငုပ် ပညာ ကျွမ်းကျင်မှု မှာ အံ့မခန်း ဖြစ်သည်။ ပင်လယ် ကြမ်းပြင် အထိ ရေငုပ် နိုင်ပြီး ရေအောက် တွင် အောက်ဆီဂျင် အကူအညီ မပါပဲ အချိန် အတော်ကြာ အနည်း ဆုံး တစ်နာရီ ခန့် နေနိုင် သည်။ တစ်ရက် တည်း ထိုကဲ့သို့ ရေငုပ်ခြင်း မျိုး အကြိမ်အ ရေ အတွက် များများ လုပ်နိုင် သည်။ ပင်လယ် ခရု၊ ကမာ (မုတ်) ကောင်များ၊ ငါးကြီး အံဖတ်၊ ပင်လယ် ရေမှော်ပင်၊ ပုလဲ၊ ငှက်သိုက်၊ ပျားရည်၊ ပရဆေးပင် များကို ရှာဖွေ စုဆောင်း ပြီး ရောင်းချ လေ့ ရှိသည်။

ကိုးကွယ် ယုံကြည်မှု နှင့် ဓလေ့စရိုက်
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ လူမျိုးများ သည် အခြား လူမျိုး များနှင့် ရောရော နှောနှော နေထိုင်လေ့ မရှိ ချေ။ ၎င်း တို့၏ လူ နေထိုင်မှု စနစ်မှာ မြို့ပြ နေထိုင်မှု စနစ်နှင့် ကွာခြားလွန်း လှသည်။ သို့သော် လည်း သူ တို့၏ လူနေမှု စနစ်ကို ယုံကြည်စွာ တန်ဖိုး ထား ထိန်းသိမ်း ကြသည်။ ဘာသာ တရားနှင့် ပတ်သက်၍လည်း၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင် ယုံကြည်မှု ကို လက်ကိုင် ထားကြ သည်။ နတ်ကောင်း နှင့် နတ်ဆိုး ဟူ၍ နတ် ဘုရား ကိုးကွယ်မှု နှစ်ခုရှိသည်။ နတ်ဆရာ သည် ၎င်း တို့၏ အခရာ ဖြစ်သည်။ ပျော်ပွဲ ရွှင်ပွဲ များ ကို သာမက ဖျားနာ သည့် အခါ၊ တစ်ဦး တစ်ယောက် သေဆုံး သည့် အခါတွင် နတ်ဆရာ ၏ ပြောဆိုမှု အတိုင်း စပါး၊ ပြောင်း၊ အရက်၊ ပျားရည်၊ ကွမ်း၊ ဘဲသွေးစိမ်း၊ ကြက်၊ လင်းပိုင်၊ ပင်လယ် လိပ် တို့ကို ယဇ်ပူဇော်လေ့ ရှိသည်။ ပျော်ပွဲ ရွှင်ပွဲ များ တွင် တေး သီချင်းများ သီဆို တီးမှုတ် ပြီး မီးပုံ ဖိုကာ ၀ိုင်းဖွဲ့ ကခုန် ကြ သည်။ သူတို့၏ ဗုံတစ်မျိုး မှာ ပုတ်သင်ညို သားရေ ဖြင့် ပြုလုပ် ထားသည်။ ဆလုံ လူမျိုး တို့၏ ဂီတ ပင် ကိုယ် စွမ်းရည် မှာ ထက်မြက် ဆန်းကြယ် လှသည်။

ဘာသာ စကား
=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်း ရင်းသားများ ပြောဆို သော စကား မှာ ( 4 ) မျိုး ရှိပြီး လောတ ( Lawta ) ၊ လဘီ ( Lbi ) ၊ ဂျအိ ( Jait ) ၊ ဒန်း ( Dung ) ဘာသာ စကား တို့ ဖြစ်ကြပြီး ထို လေးမျိုး တွင် ဒန်း ဘာသာ စကား သည် စံ ဘာသာ စကား (သို့) မူရင်း ဘာသာ စကား ဖြစ်ကြောင်း ကို Walter Grainge Whtie ဆိုသူ က The Sea Gypsies of Malaya စာအုပ် တွင် ဖော်ပြ ထားပေ သည်။ ဆလုံ ဘာသာ စကား နဲ့ ပါတ် သက် ပြီး ပညာရှင် တွေရဲ့ အယူ အဆ က ( 2 ) မျိုးကွဲ လျက် ရှိပေ သည်။ တစ်မျိုး မှာ ဆလုံ တို့သည် မလေး လူမျိုး အဆက် အနွယ် ဖြစ်သည် ဟူသော အဆို ဖြစ်သည်။ အဘယ် ကြောင့်ဆိုသော် ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ ပြောဆို သော စကား တွင် မလေး အခေါ် ဝေါ် များ ပါဝင်နေ သော ကြောင့် ဖြစ်ပေ သည်။ နောက် တစ်မျိုး မှာ မွန် - ခမာ အနွယ် ဖြစ်သည် ဟူသော ယူဆချက် ဖြစ်သည်။ မြန်မာ ပြည် တောင် ပိုင်း၊ အင်ဒို ချိုင်းနား ကျွန်းဆွယ် ၊ ထိုင်း နိုင်ငံ တို့ဘက် မှ မြန်မာ ပြည် အတွင်း သို့ ဝင်ရောက် လာသော မွန် - ခမာ များ ထဲတွင် ဆလုံ တိုင်းရင်းသား များ သည် မွန်များ နဲ့ အတူ ဝင်ရောက် လာသည် ဟူ၍ လည်း ကောင်း၊ မွန် - ခမာ တို့၏ အပြော အဆို အသုံး အနှုန်း တို့သည် ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ ပြောဆို သော အသုံး နှုန်း နှင့် ဆင်သော ကြောင့် မွန် - ခမာ အနွယ် မှ ဆင်းလာ သည် ဟု ယူဆ ကြခြင်း ဖြစ်ပေ သည်။

ဆလုံ ဘာသာ စကား မျိုးရိုး နှင့် သမိုင်း ကြောင်း ကို ပြန်ကြည့် လျှင် မြန်မာ ပြည် တွင် တိဗက် တရုတ် မျိုးရိုး နှင့် သြစထရပ် မျိုးရိုး ဟူ၍ ဘာသာ စကား မျိုးရိုးကြီး နှစ်ခု ရှိရာ ဆလုံ ဘာသာ စကား သည် သြစထရစ် မျိုးရိုး တွင် ပါဝင် ပေသည်။ သြစထရစ် မျိုးရိုး သည် တိဗက် တရုတ် မျိုးရိုး ထက် ရှေးကျ သော ဘာသာ စကား တစ်ခု ဖြစ်ပေ သည်။ သြစထရစ် ဘာသာ စကား ကို ပြောဆိုသော လူမျိုး များ ထံမှ တရုတ် တိဗက် ဘာသာ စကား ပြောဆို သော လူမျိုးများ က အတက် ပညာများ ကို သင်ကြား ခဲ့ရ ပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ မွန် တို့ထံမှ ဗမာ တို့က သင်ကြား ခဲ့ရ သည်။ ခမာ တို့ ထံမှ ရှမ်း တို့က သင်ကြား ခဲ့ရ လေသည် ဟု ဦးဖေမောင်တင် ရေးသား သော ဘာသာ လောက ကျမ်း တွင် တွေ့ရှိ ရပါ သည်။

သြစထရစ် ဘာသာ စကား မျိုးရိုး ကြီး တွင် သြစထရို နီရှန်း ခေါ် ပင်လယ်ပိုင်း တွင် ပြောသော စကား နဲ့ သြစထရို အေရှ တစ် ဟု ခေါ်သော ကုန်းပိုင်း တွင် ပြောသော စကား ဟူ၍ နှစ်မျိုး ရှိပေရာ ဆလုံ တိုင်းရင်း သား ဘာသာ စကား သည် သြစထရို နီရှန်း အုပ်စု တွင် ပါဝင် ပေ သည်။ သြစထရို နီရှန်း ဘာသာ စကား ကို ပြောဆို သော လူမျိုး မှာ တောင်ဘက်စွန်း ရှိ ကျွန်းများ တွင် နေထိုင် သော မော်ကင်း ခေါ် ဆလုံ တိုင်းရင်း သားများ နှင့် ပသျှူး တိုင်းရင်း သား တို့ ဖြစ်ကြ သည်။

စာပေ
=-=-=
စာပေ အနေဖြင့် လေ့လာ ကြည့်လျှင် ဆလုံ တိုင်းရင်းများ တွင် ကိုယ်ပိုင် စာပေ မရှိ ချေ။ 1846 ခုနှစ် တွင် ဒေါက်တာ ဘရေတန် က လည်းကောင်း ၊ 1900 ပြည့် နှစ် တွင် ခရစ်ယာန် သာသနာပြု ဆရာမ ကြီး ဒေါက်တာ ဒေစီ အဖွဲ့ က လည်းကောင်း ၊ 1988 ခုနှစ် တွင် ခရစ်ယာန် သာသနာ ပြု ဆရာမ ကြီး နော်ဆေးဘေ နှင့် နော်ဖိုးလေ တို့က လည်းကောင်း အင်္ဂလိပ် အက္ခရာ ၊ ပိုး ကရင် အက္ခရာ တို့ဖြင့် ဆလုံ စာပေ ကို တီထွင် ပေးခဲ့ ကြသည်။ ( 19 ) ရာစု နှစ်ဦး ပိုင်း တွင်လည်း အမေရိကန် နှစ်ချင်း ခရစ်ယာန် သာသနာ ပြု မစ္စတာ စတီဗင် ( Mr. Stevens ) ဆိုသူ က ရောမ အက္ခရာ များ ကို အသုံးပြု ကာ စာပေ တီထွင် ပေးခဲ့ပြီး ခေါင်းစဉ် မှာ A Primer of the Salone Language ဖြစ်ပေ သည်။ ၄င်း စာအုပ် မှာ ဖတ် စာအုပ် ငယ် ဖြစ်ပြီး အတော် အတန် ပင် ပြည့်စုံမှု ရှိ ကြောင်း၊ ယခု အခါ ရှာဖွေ၍ မရတော့ ကြောင်း သိရ ပေသည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် စာပေ သင်ကြား ခြင်း ထက် ပင်လယ် လုပ်ငန်းခွင် သို့သာ ဝင်ရောက် လုပ် ကိုင် လိုစိတ် ပြင်းပြ သောကြောင့် ယခု အချိန် အထိ စာပေ ဟူ၍ တိကျ ခိုင်မာစွာ ပေါ်ထွက် လာခြင်း မရှိသေး ချေ။ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ ပြောသော ဘာသာ စကား လေးမျိုး အနက် မလေး နှင့် အဆက် သွယ် ရှိသော လူမျိုး များ က လောတ ၊ လန်းပိကျွန်း နှင့် ဘုတ်ပြင်း မြို့နယ် တွင် နေထိုင်ကြသော ဆလုံ တိုင်းရင်း သား များ က ဂျအိ စကား ကို ပြောဆို ကြပေ သည်။ မြိတ် ခရိုင် အတွင်း မှာ နေထိုင် ကြတဲ့ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တွေ က ဒန်း ဘာသာ စကား ကို ပြောဆို ကြပြီး ကော့သောင်း ခရိုင် ကျွန်းစုများ အတွင်း မှာ နေထိုင် ကြသူများ ကတော့ လဘီ ဘာသာ စကား ကို ပြောဆို နေထိုင် လျက်ရှိ ကြ ပေသည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့၏ မွေးဖွားခြင်း အစ
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
(၁၉၆၄) ခုနှစ် က မှတ်သား တွေ့ရှိချက် များ အရ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် စတင် မွေးဖွား သည့် ကလေးငယ် များ ကို ချက်ကြိုး ဖြတ်ပြီး သည် နှင့် ရေ ထဲသို့ နှစ်စက္ကန့် ခန့် ရေထဲ မြှပ်လိုက်၊ နှစ်လိုက်။ ပေါ်လိုက် သုံးကြိမ် ခန့် ပြုလုပ် ပါသည်။ သူတို့ အယူ အဆ မှာ မွေးစ ကလေး ငယ် ရေ ကိုု ကျွမ်းကျင် စေရန်၊ မကြောက် စေရန် ဖြစ်သည် ဟု ဆို၏။ ထိုသို့ လွဲမှားသော အယူအဆ ကြောင့် တစ်ချို့ ကလေး ငယ်များ မှာ မွေးစ ကပင် သေဆုံး သွားကြ ပါသည်။ ဤကား ယခင် က အဖြစ် အပျက်။ ယခု အချိန် တွင်မူ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ ခေတ်မီ လာသည် ဟု ဆိုရ ပါမည်။ မွေးစ ကလေးငယ် ကို ရေထဲ တွင် မနှစ်ကြ တော့။ ကို်ယ်ဝန်ဆောင် ကို မွေးဖွား ပေးသည့် လက်သည် မှာ သူတို့ ဆလုံ အမျိုး သမီး အချင်းချင်း ပင် ဖြစ်ပါ သည်။ သို့သော် လည်း ယခု အခါ ခက်ခဲ သည့် မွေးဖွား မှုများ ကို သူနာပြု ဆရာမ နှင့် မွေးလေ့ မွေးထ ရှိလာ ကြ ပါပြီ။

ဆလုံ တို့၏ ကျန်းမာရေး
=-=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်းရင်သား တို့သည် အစစ အရာရာ တွင် နတ် ဆရာ ကိုသာ အားကိုး ကြသည်။ တစ်စုံ တစ်ယောက် နေမကောင်း လျှင် သူတို့၏ အယူ အဆ မှာ နတ်ဖမ်းစား သည် ဟု အများအား ဖြင့် ယူဆ ကြသည်။ နတ် ဆရာ နှင့် တိုင်ပင် ၍ ပူဇော် ပသ၊ ကိုးကွယ် တင်မြှောက် ခြင်းများ ပြုလုပ် လေ ့ရှိ ကြပါ သည်။ သို့သော် လည်း ယခု ချိန်ခါ တွင် အချို့ တိုင်းရင်းသား ဆလုံ တို့မှာ ခေတ်မီ လာသည် ဟု ဆိုရ ပါမည်။ နေထိုင် မကောင်း ဖြစ်သော သူများ ကို ဆရာဝန် နှင့် ဆေးခန်း သို့ ပြသ ကုသ လာကြ ပါသည်။ တစ်ဖက် ကလည်း သူတို့ အစွဲ ဖြစ်နေ သည့် နတ် ဆရာ နှင့် ပူဇော် ပသခြင်း ကိုလည်း လုပ်မြဲ လုပ်ကြ ပါသည်။ ဆလုံ အများစု တွင် ဖြစ်ပွား တတ်သည့် ရောဂါ မှာ ငှက်ဖျား စွဲခြင်း နှင့် အာဟာရ ချို့တဲ့ ခြင်း များ ပင် ဖြစ်ပါသည်။

ဝတ်စား ဆင်ယင်ခြင်း
=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် မွေးကင်းစ ကလေး အရွယ်မှ ငါးနှစ် ခြောက်နှစ် အရွယ်အထိ ယခင်က အဝတ် အစား ဝတ်လေ့ ဝတ်ထ မရှိ သော်လည်း ယခု အခါ အဝတ် အစား ဆင်ယင် လာကြ ပါသည်။ အမျိုး သမီးများ မှာ သူတို့ ဓလေ့ အရ အပေါ် ပိုင်း၊ အောက်ပိုင်း လုံလုံ ခြုံခြုံ ဝတ်ဆင် သည် ဆိုသော် လည်း ၊ အချို့မှာ အိမ်ထောင် ကျသည် နှင့် အပေါ်ပိုင်း ဗလာ ကျင်း နေတတ် ကြပါ သည်။ သို့သော် လည်း ယခု အခါ တွင်မူ အိုမင်း သော အဘွား အရွယ်များ မှ လွဲ၍ အမျိုး သမီး အများစု မှာ အပေါ်ပိုင်း၊ အောက်ပိုင်း လုံလုံ ခြုံခြုံ ဝတ်ဆင် လာကြ ပေပြီ။ ဆလုံ အမျိုးသား တို့မှာ များသော အားဖြင့် ယခင်က အောက်ပိုင်း တွင် လုံချည် (သို့မဟုတ်) ဘောင်းဘီ တို နှင့် နေပြီး အပေါ် ပိုင်း ဗလာ ကျင်း နေတတ် သည့် သဘာဝ ရှိပါ သည်။ သူတို့ ဓလေ့ အရ တော်ရုံ တန်ရုံ လည်း ဖျားနာ ခြင်း မရှိကြ ပါ။ ခံနိုင်ရည် ရှိသော လူမျိုး ပင် ဖြစ်ပါ သည်။ သို့သော် လည်း ယခု အခါ သူတို့ လည်း အပေါ်ပိုင်း အင်္ကျီ များ၊ များသော အားဖြင့် ဝတ်ဆင် လာကြ ပေပြီ။ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် ပင်လယ် နှင့် အနီး အနား တွင် နေ၍ လား မသိ၊ သူတို့၏ အ သား အရောင်မှာ ညိုရောင် သန်း ပါသည်။ ယခု အခါ ဆလုံ တိုင်းရင်း သား တို့မှာ ခေတ်မီ လာသည့် အလျောက် ယိုးဒယား နိုင်ငံမှ ရောက်လာ သော အဝတ် အစား၊ ပါတိတ်။ တီရှပ် တို့ဖြင့် သစ်သစ် လွင်လွင် တောက်တောက် ပပ ဖြစ်လာ လေပြီ။ ယခင် က ဖြစ်သလို နေခဲ့ သော်လည်း ယခု အခါ သားသား နားနား ဝတ်ဆင် လာကြ ပေပြီ။

အစား အသောက်
=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တို့သည် ပင်လယ် ထဲတွင် အတည် တကျ မနေ ဘဲ ရေကြည် ရာ မြက်နုရာ သို့ သွားလာ လုပ်ကိုင် နေထိုင် ကြသည့် အလျောက် ပင်လယ် ပျော်များ ဖြစ်သည့် အားလျော် စွာ သူတို့စားသောက် ကြသည် မှာ များသော အားဖြင့် ပင်လယ် အစား အစာ များ ဖြစ်ပါ သည်။ ပင်လယ် ကျွန်းစု၊ ကျောက်ဆောင် များ တွင် တွယ်ကပ် လျက် ရှိသော ဂုံး (ခရု တစ်မျိုး အထဲ တွင် ရှိသည်) ဟု ခေါ်သည့် တငို ကို ခွာ ၍ အထဲ မှ ခရု သဖွယ် အရာ ကို ချက်ပြုတ် စားသောက် ကြ ပါသည်။ ပင်လယ် ကျောက်ဆောင် ဂူထဲတွင် ရှိသော လင်းနို့၊ လင်းဆွဲ များကို တုတ်ရှည် ဖြင့် ရိုက်ချ ကာ ခုတ်ထစ် ဖြတ်တောက် ၍ လည်း ချက်ပြုတ် သုံးဆောင် ကြ ပါသည်။

သူတို့ သည် စားသုံး ဆီ သုံးစွဲမှု နည်း သူများ ဖြစ်သည့် အလျှောက် တစ်လ လုံး တွင် မိသားစု (၆) ယောက် အတွက် ဆီ (၂၀) ကျပ်သား ခန့်သာ ကုန် ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆလုံ အများစု တွင် သွေးတိုး ရောဂါ မရှိကြ ပါ။ ဆလုံ တိုင်းရင်း သား တို့သည် ပျားအုံ ဖွတ်ရာ တွင်လည်း အလွန် ကျွမ်းကျင် သူများ ပင် ဖြစ်သည်။ သစ်ပင် အမြင့် ပေါ် တွင် စွဲကပ် နေသော ပျားအုံ ကို အုန်းလက် မီးတုတ် ဖြင့် ရိုက်ချကာ ပျားအုံ မှ ပျားရည် ကို ခံယူ ကြပါ သည်။ ပျားသလက် နှင့် ပျားပေါက်စ တို့ကို လည်း ချက်ချင်း ပင် လတ်လတ် ဆတ်ဆတ် စားသုံး ကြ ပါသည်။ ဆလုံ တို့၏ သဘာဝ မှာ စားသောက် ရာ တွင်လည်း သူတို့ ရိုးရာ လှေပေါ် တွင် မိသားစု အားလုံး သိုက်သိုက် ဝန်းဝန်း ပျော်ပျော် ရွှင်ရွှင် ချက်ပြုတ် စားသောက် ကြ ပါသည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ စားသုံး သည့် အရွက် များ ဖြစ်သော ဆလုံ မုန်လာ၊ ဆလုံ မုန်ညင်း၊ ဆလုံ ကန်စွန်း တို့မှာ အရွက် အသား ထူသည်မှ လွဲ ၍ မြေပြန့် က မုန်လာ ၊ မုန်ညင်း၊ ကန်စွန်း တို့နှင့် အတော် ဆင်တူ ပါသည်။ ထို အရွက် တို့မှာလည်း ဆလုံ ဒေသ တောတောင် ထဲတွင် အလေ့ ကျ ပေါက်နေ ကြခြင်း ပင်။ ကျွန်တော် တွေ့ဖူး သည့် ဆလုံ ကွမ်း( ကွမ်းယာ အတွက် လိုအပ် သော ကွမ်း) မှာလည်း အရွက် အသား ပိုထူ ကာ အလေ့ ကျ ပေါက်နေ ခြင်း ပင် ဖြစ်ပါသည်။ ဆလုံ တစ်ချို့ လည်း ကွမ်းစား တတ်ကြ သည် ကို ကျွန်တော် တွေ့ဖူး ပါသည်။

အလုပ် အကိုင်
=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ အလုပ် လုပ်ကိုင်ရာ တွင် အားလုံး စုပေါင်း ၀ိုင်းဝန်း ၍ လုပ်ဆောင် လေ့ ရှိကြ သည်။ တောထဲ တွင် ရှိသော သစ်ပင် ကြီး များ ကို သူတို့၏ စုပေါင်း စွမ်းအား ဖြင့် ခုတ်လှဲ ပါသည်။ လှေထွင်း ပါ သည်။ ထို ကြီးမားသော သစ်ထွင်း လှေ ကို ပင်လယ် ကမ်းခြေ ဆီသို့ သယ်ဆောင် ထုတ်ယူ သည်မှာ လည်း အလွန် စနစ် ကျကာ အားကျ ဖွယ်ရာ ကောင်း ပါသည်။ ပင်လယ် ကမ်းစပ် နေရာ များ တွင် ပေါက်ရောက် လေ့ ရှိသော ရင်ကမ်း ပင်မှ ရင်ကမ်း အလက် များကို တစ်စု နှင့် တစ်စု စီစီ ညီညီ ထပ်ကာ ပြုလုပ် ထားသော ရင်ကမ်း လှေမှာ အလွန်ပင် လက်ရာ မြောက်လှ ပါသည်။ ထိုရင် ကမ်းလှေ တွင် သံချက် ဆို၍ တစ်ချက်မျှ မပါ၊ ကြိမ်ဖြင့် သာ ရစ်ပတ် ခြင်း ၊ ကွပ်ခြင်း ပြုလုပ် ထားသည် မှာ ခ်ိုင်ခန့် လှ ပါသည်။ စိစပ် လှ ပါသည်။ ရေတစ်စက် မျှ လှေဝန်း ထဲသို့ မဝင် ပါ။ သူတို့ ၏ ကျွမ်းကျင်မှု ကြောင့် လှိုင်း လေလာ လည်း ကြောက် လန့် မှု မရှိ ကြပါ။ သို့သော် လည်း လှိုင်းလေ များ အလွန် ပြင်းထန်စွာ တိုက်ခတ် လာသော အခါ သူတို့ သည် ကမ်းခြေ များ၊ လေကွယ်ရာ ကျွန်းစု များ တွင် စုပေါင်း ၍ နေထိုင်လေ့ ရှိကြ ပါ သည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့၏ အလုပ် အကိုင် ကို ဖော်ပြ ရလျှင် ငါးဖမ်း ခြင်း၊ ပုလဲ ငုပ်ခြင်း၊ ပင်လယ် မျှော့ ငုပ်ခြင်း၊ ကနု ကမာ၊ ငှက်သိုက် ရှာဖွေခြင်း၊ ပျားဖွတ် ခြင်း၊ ရှာခြင်း၊ ရေ နှင့် ပါတ်သက်သော လုပ်ငန်း အဝ၀ ကို ကျွမ်းကျင် စွာ လုပ်ကိုင် နိုင်သော တိုင်းရင်းသား များ ပင် ဖြစ်ပါ သည်။ ကျောက်ကြို ကျောက်ကြား ထဲသို့ နှစ်ခွစူး၊ မှိန်းတံ ရှည်နှင့် ငါးထိုး နေသော ကလေး ငယ်များ ကိုလည်း ကျွန်တော် မြင်ဖူး ပါသည်။ ယခု အခါ ခေတ်မီ လာသော ဆလုံ တို့မှာ ရေငုပ် မျက်မှန် အကောင်း စား နှင့် အောက်စီဂျင် အသက်ရှူ ဘူး တို့ဖြင့် ရေငုပ် ကာ ပုလဲ ရှာနေ ကြပြီ၊ ပင်လယ် မျှော့ ရှာနေ ကြပြီ ဖြစ်ပါ သည်။

ထိမ်းမြား လက်ထပ်ခြင်း
=-=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် ကလေး မီးဖွား လျှင် မွေးဖွား လာလျှင် မွေးဖွားစ ကလေး အတွက် နတ်ဆရာ နှင့် နတ် ကိုးကွယ် ကြသည်။ သေဆုံး သွား လျှင် လည်း သေဆုံး သူ ကောင်းရာ မွန်ရာ ရောက်အောင် နတ် ဆရာနှင့် ပူဇော် ပသ လေ့ ရှိသည်။ ထိုနည်း တူစွာ သတိုးသား နှင့် သတိုး သမီး ထိမ်းမြား လက်ထပ်ပွဲ တွင်လည်း နတ် ဆရာနှင့် ရိုးရာ နတ်ကို ပူဇော် ပသမှု ပြုမှသာ လျှင် လင်မယား အရာ မြောက် သည်ဟု ဆလုံ တို့က ယူဆ ပါသည်။ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် ငယ်ရွယ် စဉ် ကပင် အိမ်ထောင်ပြု သူများ ဖြစ်သည့် အားလျော် စွာ အသက် (၁၇)၊ (၁၈) နှစ်ခန့်တွင် အိမ်ထောင် ပြုလေ့ ရှိပါ သည်။ အမျိုးသား တစ်ယောက် သည် အမျိုးသမီး တစ်ယောက် ကို သဘော ကျ နှစ်သက် သော အခါ အမျိုး သမီး မိဘ များ ထံ သွား၍ တောင်းရမ်း ရပါ သည်။ ထိုသို့ တောင်းရမ်း စဉ် အမျိုးသား နှင့် အတူ မိဘ (၂) ပါး ပါရ သည်။ ဆလုံ တို့၏ အကြီး အကဲ ပါရ သည်။ အမျိုး သမီး ဘက်က လက်ခံသော အခါ မင်္ဂလာ ပွဲ ရက်ကို နေ့ သတ်မှတ် ၍ နတ် ဆရာနှင့် တိုင်ပင်ကာ စားသောက် ဖွယ်ရာ များ ကို စီမံ ပြင်ဆင် ကြ ပါသည်။

သူတို့၏ အစား အသောက် များကား အထူး အဆန်း မဟုတ်ပါ။ ငါးကင် များ၊ ဆီနည်းနည်း ဖြင့် ကြော် ထားသော လင်းနို့ ကြော်၊ လင်းဆွဲ ကြော်၊ အူ အသည်း များ ထုတ်ထား သော ကြက်ကောင် လုံးပြုတ်၊ ကြက်ကောင် လုံးကင်၊ တစ်ခါ တစ်ရံ ရတတ်သော သင်းခွေချပ် ကြော်၊ မျောက် သား ကြော်နှင့် ပျားရည်၊ အရက် တို့ပင် ဖြစ်ပါ သည်။ မျောက် ချေးခါး ကိုလည်း ဆလုံ တို့ စားလေ့ စားထ ရှိပါ သည်။ မင်္ဂလာ အခမ်း အနား ကျင်းပ သည့် နေ့ရက် တွင် တစ်စု တစ်ဝေး တည်း နေကြ သည့် ဆလုံ တို့မှာ မည်သည့် ကိုယ်ရေး ကိုယ်တာ အလုပ် ကိုမျှ မလုပ် ဘဲ မင်္ဂလာပွဲ အတွက်သာ အားလုံး ၀ိုင်းဝန်း လုပ်ဆောင် ချက်ပြုတ် ကြ ပါသည်။ နံနက် (၉) နာရီ ခန့်တွင် ဆလုံ နတ် ဆရာ ရောက်လာ ပါသည်။ သူ့ လက်ထဲ တွင် ပလွေ ကဲ့သို့သော တူရိယာ လေး တစ်ခု ပါလာ ပါသည်။

ဆလုံ မင်္ဂလာ ပွဲ ကို များသော အားဖြင့် ပင်လယ် ကမ်းစပ် သဲသောင်ပြင် တွင် ကျင်းပ လေ့ ရှိပါ သည်။ ဆလုံ နတ်ဆရာ တစ်ယောက် မင်္ဂလာ ပွဲ သို့ ရောက်ရှိ လာချိန် တွင် နတ် ပူဇော်ပွဲ အတွက် အစား အသောက်များ ပြင်ဆင် ပြီး အဆင်သင့် ဖြစ်နေ ပါပြီ။ နတ် ဆရာ သည် ရှေး ဦးစွာ သူ တို့၏ ဆလုံ ရိုးရာ နတ်ကို လက် နှစ်ဖက် ခေါင်းပေါ် မြှောက်ကာ အပေါ် အောက် လှုပ်ရှား လျက် ပလွေ မှုတ်ကာ ပင့်ဖိတ် ပါသည်။ ပြီးနောက် လက်ထပ် မည့် အမျိုးသား၊ အမျိုး သမီး လက် လေးဖက် ကို ပူးယှက် စေကာ သူတို့ လက်ပေါ် သို့ နတ်ဆရာ ၏ လက်ဝါး နှစ်ဖက် ကို အုပ်မိုး လိုက် ပါသည်။ ထို့နောက် သူတို့ ရိုးရာ ဖြင့် ဤ မင်္ဂလာ မောင်မယ် ကို ရာသက် ပန် စောင့်ရှောက် စေလို ကြောင်း သူ တို့၏ ကျန်းမာ ရေး အတွက် သူတို့ အလုပ် အကိုင် အတွက် အကူ အညီ များ ပေးစေ လိုကြောင်း တိုင်တည် ပြောဆို ပါသည်။ သတိုး သား နှင့် သတိုး သမီး ကို လည်း ရာသက် ပန် ရိုးရာ ရိုးမြေကျ ပေါင်းဖေါ် မည့် အကြောင်း ရိုးရာ နတ်ထံ လက်လေး ဖက် မြှောက်ကာ တိုင်တည် စေ ပါ သည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် တစ်လင် တစ်မယား စနစ် ကိုသာ ကျင့်သုံး သော သူများ ဖြစ်ပါ သည်။ သူတို့ လောက တွင် အိမ်ထောင် ရေး ဖောက်ပြန်မှု ကို လုံးဝ လက်မခံ ချေ။ အိမ်ထောင် ရေး ဖောက်ပြန် သူများ ကို သူတို့ အစု အဝေးမှ ရာသက်ပန် နှင်ထုတ် ကာ သူ တို့ နှင့် လုံးဝ အဆက် အသွယ် မလုပ် တော့ပါ။ သူတို့ သည် အစု အဝေး နှင့် နေတတ် သည့် အားလျော်စွာ ထို ကဲ့သို့ အပြစ် ဒဏ်မျိုး ကို အလွန် ပင် ကြောက်ရွံ့ ကြ ပါသည်။ သူတို့သည် အိမ်ထောင် ကျသော အခါ သူတို့ အတွက် (မင်္ဂလာ မောင်မယ် အတွက်) ရိုးရာ လှေ တစ်စီး၊ ငါးဖမ်း ပိုက် တစ်စုံ နှင့် ငါးဖမ်း ကိရိယာ အချို့ကို လက်ဖွဲ့ လိုက် ပါသည်။ ဇနီး မောင်နှံ နှစ်ယောက် ဒိုးတူ ပေါင်ဖက် လုပ်ကိုင် စားသောက် ကြတော့ ဟု ဆိုလို သည့် သဘော ပင်။ သို့သော် ဇနီး မောင်နှံ နှစ်ယောက် မှာ အဝေး သို့သွားစရာ မလို၊ သည် အစု အဝေး မှာပင် နေထိုင် စေပါ သည်။ ဆလုံ တို့၏ မင်္ဂလာ ပွဲ ကပွဲ ကား တစ် နာရီင်္ ခန့် ကြာမြင့် ပါသည်။

ဆလုံ ရိုးရာ နတ်ပွဲများ
=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ ရိုးရာ နတ်ပွဲများ တွင် နတ် ဆရာ သည် နတ်ကို တိုင်တည် ပူဇော်ပြီး နောက် နတ်ပူး လာပြီး နတ်ဝင် လာသည် ဟု ဆိုကာ တုန်တက် လာပါ သည်။ ပြီးနောက် အရက် သောက်ပါ သည်။ ငါးကင်၊ ကြက် ကောင်လုံးကင်၊ အစား အသောက် များ စားပါ သည်။ ပြီးနောက် နတ် ဆရာ တုန်တုန် ယင်ယင်ဖြင့် ကပါ သည်။ ပရိသတ် ကလည်း လိုက်က ပါသည်။ နတ် ဆရာ နတ်ဝင် သည်မှာ နာရီဝက် ခန့်သာ ကြာ ပါသည်။ နတ် ဆရာ ထံမှ နတ်ထွက် သွားသော အခါ တုန်တုန် ယင်ယင် အမူအရာ များ ပျောက်ကွယ် သွား ပါသည်။

တစ္ဆေကြီး ပွဲ
=-=-=-=-=
တစ္ဆေကြီး ပွဲ ဆိုသည် မှာ အခြား မဟုတ်ပါ။ သေဆုံး သူများ ကို ကျွေးမွေး သည့် ပွဲပင် ဖြစ်ပါ သည်။ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့၏ အယူ အဆ မှာ သေဆုံး သွားသူ တို့သည် ကောင်းရာ မွန်ရာ ရောက်သူူ ရှိသကဲ့ သို့ တစ်ချို့ မှာ တစ္ဆေ၊ သရဲ ဖြစ်နေ သည်ဟု ယုံကြည် ကြသည်။ ထို တစ္ဆေ၊ သရဲများ၊ စားရမဲ့၊ သောက်ရမဲ့ ဖြစ်နေ သည်ကို မလိုလား သဖြင့် တစ်နှစ် တစ်ခါ သူတို့ ရှိရာ သင်္ချိုင်း သို့သွား၍ သူတို့ကို ပင့်ဖိတ် ကာ ကျွေးမွေး ခြင်း ပင် ဖြစ်သည်။ ဆလုံ တို့သည် သေဆုံးသူ များကို ကျွန်းတစ်ကျွန်း တွင် မြှပ်နှံ သင်္ဂြိုဟ် လေ့ ရှိပါ သည်။ ထိုသင်္ချိုင်း တွင် တစ်နှစ် တစ်ခါ ( နှစ်စဉ် ဇန်နဝါရီ လ ) ကျင်းပ သော တစ္ဆေပွဲ ကြီး တွင် ထုံးစံ အတိုင်း မပါမဖြစ် သည်မှာ ရိုးရာ နတ် ဆရာ နှင့် နတ်ပွဲပင် ဖြစ်ပါ သည်။ နတ် ဆရာ က ရိုးရာနတ် ကို ပင့်ဖိတ်ပြီး လျှင် အစား အသောက် များနှင့် ပူဇော် ပသ လေသည်။ သေဆုံး သူများ ကိုလည်း ပင့်ဖိတ် ကျွေးမွေး လေသည်။ ပြီးနောက် နတ်ဆရာ က တုန်တုန် ယင်ယင် နှင့် ကွေးနေ အောင် ကပါ တော့သည်။ ပရိသတ် များ ကလည်း ဗုံတီး ပြီး ကကြ ပါသည်။ သူတို့ အကမှာ အာဖရိက လူရိုင်း အက များနှင့် အတော် ပင် ဆင်တူ ပါသည်။ အရက် သောက်ထားပြီး သွေးကြွ နေတာ လည်း ပါပါ လိမ့်မည်။ ကျွန်း ကမ်းခြေ၊ ပင်လယ် သောင်စပ် မှပင် ကနေ ကြသူ အများ သား။ မည်သို့ပင် ဆိုစေ ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့၏ ဤ ဓလေ့ မှာ လည်း ချစ်စရာ ပင် မဟုတ်ပါ လော။

ဆလုံ ရိုးရာ လှေကို လွန်းတင်ခြင်း
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့သည် သူတို့၏ သစ်ထွင်း လှေနှင့် စက်တပ် လှေများ ကို တစ်နှစ် တစ်ခါ မှန်မှန် လွန်းတင် လေ့ ရှိပါ သည်။ ပင်လယ် သဲသောင်ပြင် ဝယ် လွန်းတင် ရန် ပြင်ဆင် ထားသည့် ရိုးရာ လှေမှ ပေါက်ပြဲ နေသည် ့နေရာများ ကို မီးတုတ် ဖြင့် ရှို့ လိုက်သော အခါ မကောင်း သည့် ပုန်းညက် များ ကွာကျ လာ ပါသည်။ မီးတုတ် မှာ အုန်းလက် ဖြင့် မီးရှို့ ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ပေါက်ပြဲ ယိုစိမ့် ကျနေ သည့် ပုန်းညက် အဟောင်း နေရာ တွင် ပုန်းညက် အသစ် ဖြင့် ဖာထေး ပါသည်။ သူတို့သည် လှေ ကို လွန်းတင် ရာ တွင် စုပေါင်း လုပ်ဆောင် ကြ သဖြင့် မည်မျှ ပင် ကြီးသည့် လှေ ဖြစ်စေ ကာမူ အများ ဆုံး လုပ်ရ ပါလျှင် ငါးရက် ခန့်သာ ကြာမြင့် ပါသည်။ ရင်ကမ်း လှေ ကို လွန်းတင်ရာ တွင် အခြား လှေနှင့် စာလျှင် သက်သာ ပါသည်။ လိုအပ် သော နေရာ တွင် ပုန်းညက် အသစ် ဖြင့် ဖာထေး ခြင်း ပင် ဖြစ်ပါ သည်။

ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့မှာ ယောက်ျားလေး ရော၊ မိန်းကလေး ပါ အသက် (၁၀) နှစ်ခန့်တွင် ရေ နှင့် ပါတ်သက် ၍ အစစ အရာရာ အလွန် ကျွမ်းကျင် နေကြ လေပြီ။ ထိုစဉ် က ကျွန်တော့် မျက်စိ ရှေ့တွင် ပင် (၁၀) နှစ်သား ခန့် ရှိသော ဆလုံ ယောက်ျား လေး မှာ ခက်ရင်း စူးခွ မှိန်းတံရှည် ကို ကိုင်ဆောင် လျက် (၁၅) ပေခန့် နက်သော ပင်လယ်ရေ ထဲသို့ လှေပေါ် မှ ပလုံ ကနဲ ခုံဆင်း လိုက်သည် မှာ (၁၀) မိနစ် ခန့်ပင် မကြာ လိုက်ပါ။ သူပြန် တက် လာသော အခါ လက် ထဲတွင် (၂) ပေခန့်ရှိသော ငါးမန်းဖြူ တစ်ကောင် ပါလာ သည် ကို တွေ့ရ သဖြင့် ကျွန်တော် မှာ လွန်စွာ ပင် အံ့သြ သွားပါ သည်။ မနက်ပိုင်း ကလည်း ထိုနည်း တူစွာ ငါးလိပ် ကျောက် (လိပ်ပုံ သဏ္ဍန် ငါးပြားကြီး) တစ်ကောင် ကို ရခဲ့ ကြောင်း၊ ထို သူငယ် က လက်ဟန် ခြေဟန် ဖြင့် ကျွန်တော့် ကို ပြောပြပါ သေးသည်။

ဆလုံတို့သည် လူကြီး လူငယ် မရွေး အအား မနေဘဲ အမြဲ တစေ အလုပ်လုပ် နေသော လူမျိုး ပင် ဖြစ်ပါ သည်။ လွတ်လပ်မှု ကို မြတ်နိုုး ကာ တစ်ခု မဟုတ် တစ်ခု အလုပ် လုပ်နေ သော တိုင်းရင်း သားများ ပင်။ များသော အားဖြင့် သူတို့ သည် လက်ထဲ တွင် ခက်ရင်း စူးခွ မှိန်းတံရှည် ကို ကိုင်ဆောင် ကာ ကမ်းခြေ၊ ကျောက်ဆောင်၊ ကျောက်ကြို ကျောက်ကြား အောက် ရှိ ငါးမျိုးစုံ တို့ကို ထိူးယူ ဖမ်းဆီး ကြ ပါသည်။ ဟိိုုစဉ် က ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ ငါးဖမ်း သည် ဆိုသည်မှာ ငါးဖမ်း ပိုက်များ ဖြင့် ဖမ်းလေ့ ဖမ်းထ နည်းပါး ပါ သည်။ သို့သော် ယခု အခါ တွင်မူ ငါးဖမ်း ပိုက် အမျိုးမျိုး ဖြင့် အတော် များများ ဖမ်းဆီး လာကြ ပါသည်။ သူတို့ ဘဝ မှာ ယခင်က ဖမ်းယူ ရရှိ ငါးများ နှင့် ရေငုပ် ၍ ရရှိသော ပုလဲ၊ ပင်လယ်မျှော့ တို့ကို ရောင်း ချရာ တွင် စျေးနှိမ် ခြင်း ခံရ သော်လည်း ယခု အခါ ထိုက်ထိုက် တန်တန် စျေးမှန်၊ အလေးမှန် ရရှိ ခဲ့ ပါပြီ။ ဖဲရိုက် ကာ ကက်ဆက် နားထောင် နေကြ သော ဆလုံများ၊ ရွှေ ဆွဲကြိုး တဝင်းဝင်း နှင့် ဆလုံ များ၊ ခြင်းလုံး ခတ်ကာ အပန်းဖြေ နေကြ သော ဆလုံ ကလေး ငယ်များ၊ ဘာပဲ ပြောပြော ဆလုံ တိုင်းရင်းသား တို့ လူနေမှု ဘဝ တိုးတက် ဖွံ့ဖြိုး လာခဲ့ သည်မှာ အမှန် ပင် ဖြစ်ပါသည်။

*Moken Sea Gypsies Community မှမူရင်းရေးသားသူအား credit ပေးပါသည်။

fShare

Tweet